نفت و تاریخچه صنعت نفت

این مقاله شامل 67 صفحه می باشد.

با توجه به سياست صنعتي شدن هر چه بيشتر کشور ، فروش کمتر نفت خام به منظور جلوگيري از صادرات تک محصولي ، جايگزيتي آن به وسيله ساير مواد ، وجود منابع و ذخائر گاز و نفت و همچنين با توجه به امکانات طبيعي و جغرافيايي کشور ، لزوم توسعه صنعت نفت امري است ضروري که بايد از اولويت بالايي برخوردار باشد به ويژه که از يک طرف با سرمايه گذاري در اين صنعت در بلند مدت , صادرات فراورده هاي نفتي ، محصولات پتروشيمي مي تواند جايگزين نفت خام گردد و از سوي ديگر با توليد هر ماده « پايه » امکان اشتغال به کار تعداد زيادي از افراد جامعه در صنايع پايين دستي وجود خواهد داشت ، به هر تقدير همان طور که مي دانيد از نفت خام فراورده هايي تهيه مي شود که کاربرد و استفاده از آنها مختلف و متفاوت است و مي تواند فعاليت هاي گوناگون صنعتي را به نحوي در بر گيرد که شديداً در مسائل اقتصادي و اجتماعي موثر افتد . پوشيده نيست که بازارهاي داخلي و خارجي اين صنايع عظيم است که چرخ هاي اقتصادي جامعه را در جهت فعاليت و اشتغال عده کثيري از افراد کشور به حرکت درمي آورد .

جروف سه گانه نفت از نظر سياست دو تفکر را متبادر به ذهن مي کند ، نخست ( نابودي ، فقر ، تباهي ) که ناشي از سياست غلط در استخراج و صدور طلاي سياه است و ديگر توجه دولتمردان و سياستمداران جامعه به رسالتي است که در قبال ملت و کشور خود دارند و مآلاً (نيروي خلاق – فر و شکوه – ترقي و تعالي) به ارمغان خواهد آورد که با راهبردي صحيح در جهت توليد و عرضه فراورده هايي باارزش افزوده بالاتر ، موجبات شکوفايي بيشتر اين صنعت را فراهم آورده ، در نتيجه چرخ هاي اين صنعت عظيم در جهت رونق اقتصادي و رفاه جامعه به حرکت درخواهد آمد .

در شرايط کنوني , در کشور ما صنايع نفت و گاز نقش ارزنده اي را در تأمين بيش از 96 درصد انرژي کشور دارد . افزون بر آن ، استفاده از نفت و گاز به عنوان خوراک صنايع پتروشيمي و توليد فراورده هايي با ارزش افزوده سيار بالا نقش مضاعفي را به خود اختصاص داده است .

نفت و تاريخچه صنعت نفت :

نفت « پترول » يا به اصطلاح روغن هاي معدني مخلوطي از هيدروکربورها مي باشد که منابع آن اغلب در اعماق زمين وجود دارد . انگليسي ها کلمه لاتين آن ( پترولئوم ) را پذيرفته اند در صورتي که آلماني ها آن را « اردل » (Erdol) به معناي روغن زميني مي نامند .

اين ماده را از قرن ها پيش به صورت گاز در آتشکده ها يا به فرم قير ( ماده اي که پس از تبخير مواد فرار يا سبک نفت ، از آن باقي مي ماند ) مي شناخته اند به طوري که در کتب مقدس و تاريخي اشاره شده است در ساختمان برج بابل از قير استفاده گرديده و کشتي نوح و گهواره ي حضرت موسي (ع) نيز به قير اندوده بوده است .

بابلي ها از قير به عنوان ماده قابل احتراق در چراغ ها و تهيه ساروج جهت غير قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جازها استفاده مي کرده اند . مصري ها در قديم مردگانشان را با آن موميايي مي نموده اند . مردم در ايران ، روماني ، باکو ، هند قبل از ميلاد مسيح به صورت گوناگون اين ماده را مورد استعمال قرار داده اند .

مدت زمان مديدي مورد استعمال نفت براي مصارف خانگي و يا به عنوان چوب کننده بوداما از آغاز قرن شانزدهم ميلادي روز به روز موارد استعمال آن رو به افزايش نهاد تا اينکه در سال 1854 ميلادي ( در شهر گايسي در اروپاي مرکزي ) دو نفر داروساز وجود يک فراکسيون سبک قابل اشتعال را در روغن زميني تشخيص دادند و همچنين به کمک تقطير , مواد ديگري به دست آوردند که براي ايجاد روشنايي به کار مي رفت . براساس اين کار آزمايشگاهي بود که بعداً دستگاه هاي عظيم تصفيه نفت طرح ريزي و مورد بهره برداري قرار گرفت .

صنعت نفت با احداث چاه نفت دارک در منطقه پنسيلوانياي اتازوني در 27 اوت 1859 ميلادي با توليد روزانه 1600 ليتر آغاز شد . اين صنعت ابتدا در برخي کشورها مانند کانادا ، روسيه ، ايتاليا و سپس با گذشت چند دهه ، دامنه اکتشاف آن به منطقه خاورميانه و خاور دور گسترش يافت .

در پنجم خرداد 1287 شمسي مطابق با 26 مي 1908 ميلادي گروهي از مکتشفين پس از هفت سال تفحص در تپه ها و کوه هاي جنوب غربي ايران بالاخره ثمره زحمات و کوشش خود را در مسجدسليمان واقع در دامنه ي جبال زاگرس و يا بهتر در کوه هاي بختياري يافتند و بدين ترتيب از اين تاريخ صنعت نفت ايران پا به عرصه وجود گذاشت . ساختمان اولين خط لوله به طول 163 مايل بين مسجدسليمان و آبادان تشکيل يک پالايشگاه در جزيره آبادان داد که مدت سه سال طول کشيد و نخستين جريان نفت به پالايشگاه در سال 1911 ميلادي صورت گرفت .

يکي از مناطق سرشار از ذخائر نفت و گاز منطقه خليج فارس مي باشد . هشت کشور ايران ، عراق ، کويت ، عربستان ، قطر ، امارات عربي متحده ، بحرين و عمان به عنوان کشورهاي ساحلي خليج فارس ، حدود %65 ذخائر نفت و %32 ذخائر گاز جهان را در اختيار دارند . در اين ميان ايران با %21 تريليون متر مکعب داراي بيشترين ذخائر نفت در منطقه مي باشند .

نفت خام :

نفت خام ماده اي است تيره رنگ که در طبيعت به صورت مايع و جامد يافت مي شود که مخلوطي از هيدروکربن هاي مختلف مي باشد . قسمت اعظم مواد تشکيل دهنده نفت شامل آلکانها ( هيدروکربن هاي زنجيري سير شده يا اشباع ) و هيدروکربن هاي آروماتيک مي باشند . نفت خام همچنين داراي ترکيباتي از عناصر گوگرد , اکسيژن ، نيتروژن و مقدار کمي ترکيبات معدني و فلزات مي باشد . بديهي است که نسبت اين مواد در نفت استخراج شده از نقاط مختلف زمين متفاوت است و ترکيبات محتلف نفت خام بنا بر موقعيت محلي ميدان نفتي و زمان تشکيل آن و حتي بنا بر ژرفاي منبع متعددند ، چنانچه نفت دو چاه نزديک به هم مشخصات يکساني ندارند ، مثلاً برخي چاه ها نفت سفيد سبکي توليد مي کنند که حتي به طور مستقيم نيز مي توان از آن استفاده کرد ، در صورتيکه نفت خام برخي از چاه ها سنگين و به آسفالت شبيه است .